Агульны парадак ажыццяўлення валютных аперацый

Спіс асноўных нарматыўных актаў валютнага заканадаўства

Спіс нарматыўных актаў валютнага заканадаўства не з’яўляецца вычарпальным, а прадстаўляе асноўны пералік дакументаў, якія могуць спатрэбіцца Вам для выкарыстання ў рабоце пры заключэнні здзелак, ажыццяўленні валютных аперацыі. Паколькі нарматыўныя акты могуць перыядычна змяняцца, то рэкамендуем Вам сачыць за змяненнямі ў валютным заканадаўстве і карыстацца толькі апошняй рэдакцыяй нарматыўнага дакумента.

Больш аператыўную, поўную і дакладную інфармацыю аб змяненнях у заканадаўстве Вы можаце атрымаць на інтэрнэт-партале Нацыянальнага цэнтра прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь  www.pravo.by  

На гэтай старонцы апублікаваны асноўныя нарматыўныя акты па валютным заканадаўстве.

ДЗЕЮЧЫЯ НАРМАТЫЎНЫЯ АКТЫ:

  1. ЗАКОН Рэспублікі Беларусь ад 22.07.2003 №226-З "Аб валютным рэгуляванні і валютным кантролі".
  2. УКАЗ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 27.03.2008 №178 "Аб парадку правядзення і кантролю знешнегандлёвых аперацый".
  3. ПАСТАНОВА Праўлення НБ РБ ад 12.02.2021 г. №37 «Аб рэгістрацыі рэзідэнтамі валютных дагавораў».
  4. ПАСТАНОВА Праўлення НБ РБ ад 28.05.2021 № 141 "Аб зацвярджэнні Інструкцыі аб парадку правядзення валютна-абменных аперацый».
  5. ПАСТАНОВА Праўлення НБ РБ ад 31.05.2021 г. №147 «Аб правядзенні валютных аперацый».
  6. ДЭКРЭТ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 25.05.2020 №3 "Аб замежнай бязвыплатнай дапамозе".
  7. ПАСТАНОВА Савета Міністраў РБ і Кіраўніцтва справамі Прэзідэнта РБ ад 27.08.2020 №502/4 «Аб мерах па рэалізацыі Дэкрэта Прэзідэнта РБ ад 25 мая 2020 г.№3 «Аб замежнай бязвыплатнай дапамозе».
  8. УКАЗ Прэзідэнта РБ ад 25 мая 2006 г.   №353 «Аб зацвярджэнні пераліку афшорных зон»
  9. УКАЗ Прэзідэнта РБ ад 02.12.2021 г. №462 «Аб асаблівасцях ажыццяўлення разлікаў»
  10. УКАЗ Прэзідэнта РБ ад 28.12.2007 г. №681 «Аб некаторых пытаннях гандлю нафтапрадуктамі»
  11. УКАЗ Прэзідэнта РБ ад 07.06.2021 г. №205 «Аб рэалізацыі калійных угнаенняў»
  12. ПАСТАНОВА Савета Міністраў РБ ад 19.03.2019 г. № 176 «Аб парадку і памерах пакрыцця выдаткаў, гарантыях і кампенсацыях пры службовых камандзіроўках».
  13. ІНСТРУКЦЫЯ аб банкаўскім пераводзе, зацверджаная пастановай Праўлення Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 29.03.2001 №66.
  14. ДАГАВОР аб Мытным Кодэксе Мытнага саюза (у рэдакцыі пратакола ад 16.04.2010г.)  
  15. ІНСТРУКЦЫЯ аб парадках вядзення касавых аперацый і разлікаў наяўнымі грашовымі сродкамі ад 20.12.2023 N 472.
  16. ПАСТАНОВА Праўлення Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 22.06.2021 №176 «Аб парадку ўстанаўлення афіцыйнага курса беларускага рубля ў дачыненні да замежных валют».
  17. БАНКАЎСКІ КОДЭКС Рэспублікі Беларусь  ад 25.10.2000 г. №441-З.
  18. ГРАМАДЗЯНСКІ КОДЭКС Рэспублікі Беларусь ад  07.12.1998 г. №218-З.
  19. ПАДАТКОВЫ КОДЭКС РБ (Асаблівая частка) ад 29 снежня 2009г.
  20. Кодэкс РБ аб  адміністрацыйных правапарушэннях ад 06.01.2021г. № 91-З.
  21. INCOTERMS 2010.

Акрамя таго варта кіравацца лістамі і тлумачэннямі органаў валютнага рэгулявання.

1. Ліст Нацыянальнага банку ад 16.07.2021 №31-27 / 9279 "аб прымяненні валютнага заканадаўства".

Асноўныя тэрміны і паняцці

Для таго, каб зарыентавацца ў мностве нарматыўных актаў валютнага заканадаўства ў першую чаргу неабходна ведаць асноўныя тэрміны і паняцці, якія ўжываюцца ў гэтых актах, каб правільна класіфікаваць здзелкі і, адпаведна, іх правамернасць.

У адпаведнасці з ЗАКОНАМ Рэспублікі Беларусь ад 22.07.2003 №226-З " Аб ВАЛЮТНЫМ РЭГУЛЯВАННІ І ВАЛЮТНЫМ КАНТРОЛІ":

Валютна-абменныя аперацыі:

  • купля замежнай валюты за беларускія рублі;
  • продаж замежнай валюты за беларускія рублі;
  • канверсія (абмен) аднаго віду замежнай валюты на іншы від замежнай валюты;

Валютныя аперацыі:

  • аперацыі паміж рэзідэнтамі, паміж рэзідэнтамі і нерэзідэнтамі, паміж нерэзідэнтамі па выкарыстанні валютных каштоўнасцей у якасці плацежнага сродку, а таксама па набыцці, адчужэнні валютных каштоўнасцей, за выключэннем валютна-абменных аперацый;
  • аперацыі рэзідэнтаў з валютнымі каштоўнасцямі па рахунках, адкрытых у банках Рэспублікі Беларусь, замежных банках, якія не цягнуць пераход права ўласнасці на гэтыя валютныя каштоўнасці;
  • аперацыі нерэзідэнтаў з валютнымі каштоўнасцямі па рахунках, адкрытых у банках Рэспублікі Беларусь, якія не цягнуць пераход права ўласнасці на гэтыя валютныя каштоўнасці;
  • пералічэнне асобай валютных каштоўнасцей з рахунку, адкрытага ў замежным банку, на свой рахунак, адкрыты ў банку Рэспублікі Беларусь, а таксама з рахунку, адкрытага ў банку Рэспублікі Беларусь, на свой рахунак, адкрыты ў замежным банку;
  • набыццё валютных каштоўнасцей ў парадку права на спадчыну;
  • перадача валютных каштоўнасцей у давернае кіраванне і іх вяртанне;
  • перадача валютных каштоўнасцей на захоўванне і іх вяртанне;
  • увоз, перасылка ў Рэспубліку Беларусь, а таксама вываз, перасылка з Рэспублікі Беларусь валютных каштоўнасцей.

Валютныя каштоўнасці:

  • замежная валюта;
  • каштоўныя паперы ў замежнай валюце;
  • беларускія рублі, каштоўныя паперы ў беларускіх рублях у выпадку правядзення з імі валютных аперацый паміж рэзідэнтамі і нерэзідэнтамі, паміж нерэзідэнтамі, а таксама ў выпадку іх увозу, перасылкі ў Рэспубліку Беларусь або вывазу, перасылкі з Рэспублікі Беларусь;

Валютны дагавор - дагавор (кантракт, пагадненне), іншы дакумент, на падставе якіх ажыццяўляюцца валютныя аперацыі

Імпарт - атрыманне рэзідэнтам тавараў, маёмасці ў арэнду (у тым ліку па здзелках, не звязаных з перамяшчэннем тавараў праз Дзяржаўную мяжу Рэспублікі Беларусь), нераскрытай інфармацыі, выключных правоў на аб’екты інтэлектуальнай уласнасці, маёмасных правоў, выкананых работ, аказаных паслуг на платнай аснове ад нерэзідэнта

Нерэзідэнты:

  • фізічныя асобы, якія не з’яўляюцца рэзідэнтамі ў адпаведнасці з абзацам другім ч.1 п.п. 1.11 арт.1 Закона;
  • юрыдычныя асобы, створаныя ў адпаведнасці з заканадаўствам замежных дзяржаў, з месцам знаходжання за межамі Рэспублікі Беларусь, іх філіялы і прадстаўніцтвы, якія знаходзяцца ў Рэспубліцы Беларусь і за яе межамі;
  • індывідуальныя прадпрымальнікі, зарэгістраваныя ў замежных дзяржавах;
  • арганізацыі, якія не з’яўляюцца юрыдычнымі асобамі, створаныя ў адпаведнасці з заканадаўствам замежных дзяржаў, з месцам знаходжання за межамі Рэспублікі Беларусь, іх філіялы і прадстаўніцтвы, якія знаходзяцца ў Рэспубліцы Беларусь і за яе межамі;
  • дыпламатычныя прадстаўніцтвы, консульскія ўстановы і іншыя прадстаўніцтвы замежных дзяржаў, якія знаходзяцца ў Рэспубліцы Беларусь і за яе межамі;
  • міжнародныя арганізацыі, іх філіялы і прадстаўніцтвы, якія знаходзяцца ў Рэспубліцы Беларусь і за яе межамі;
  • замежныя дзяржавы, іх адміністрацыйна-тэрытарыяльныя (дзяржаўна-тэрытарыяльныя) утварэнні, якія ўдзельнічаюць у адносінах, рэгулюемых валютным заканадаўствам Рэспублікі Беларусь;

Рэзідэнты:

  • фізічныя асобы - грамадзяне Рэспублікі Беларусь, за выключэннем маючых дакумент, які пацвярджае права на пастаяннае пражыванне ў замежнай дзяржаве, і фактычна знаходзіўшыхся на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь у каляндарным годзе ў сукупнасці 183 дні і менш, а таксама замежныя грамадзяне і асобы без грамадзянства, якія атрымалі дазвол на пастаяннае пражыванне ў Рэспубліцы Беларусь;
  • юрыдычныя асобы, створаныя ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, з месцам знаходжання ў Рэспубліцы Беларусь, іх філіялы і прадстаўніцтвы, якія знаходзяцца ў Рэспубліцы Беларусь і за яе межамі;
  • індывідуальныя прадпрымальнікі, зарэгістраваныя ў Рэспубліцы Беларусь;
  • дыпламатычныя прадстаўніцтвы, консульскія ўстановы і іншыя прадстаўніцтвы Рэспублікі Беларусь, якія знаходзяцца за межамі Рэспублікі Беларусь;
  • Рэспубліка Беларусь, яе адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі, якія ўдзельнічаюць у адносінах, рэгулюемых валютным заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Тавары – любая рухомая маёмасць, за выключэннем валютных каштоўнасцей, а таксама іншыя перасоўваемыя рэчы, прыроўненыя да нерухомай маёмасці ў адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь

Экспарт - перадача рэзідэнтам тавараў, маёмасці ў арэнду (у тым ліку па здзелках, не звязаных з перасоўваннем тавараў праз Дзяржаўную мяжу Рэспублікі Беларусь), нераскрытай інфармацыі, выключных правоў на аб’екты інтэлектуальнай уласнасці, маёмасных правоў, выкананне работ, аказанне паслуг на платнай аснове нерэзідэнту

Дакументы, прадастаўляемыя ў банк пры правядзеннні валютнай аперацыі

У адпаведнасці з нормамі Інструкцыі «Аб правядзенні валютных аперацый», зацверджанай пастановай Праўлення Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь 31.05.2021 № 147:

  • пры паступленні на рахункі карпаратаўных кліентаў грашовых сродкаў або накіраванні грашовых сродкаў на аплату абавязацельстваў перад банкам без іх залічэння на свае рахункі (за выключэннем выпадкаў, прадугледжаных у п.13 вышэйназванай Інструкцыі) у тэрмін не пазней за 7 працоўных дзён з дня залічэння грашовых сродкаў кліентам у банк прадстаўляецца валютны дагавор або іншы дакумент, які з’яўляецца падставай для правядзення валютнай аперацыі, і (або) інфармацыя аб паступіўшых грашовых сродках (Звесткі аб паступіўшых грашовых сродках) ;
  • пры ажыццяўленні плацяжоў, унясенні (зняцці) наяўнай замежнай валюты на рахунак (з рахунку) кліентам у банк прадстаўляецца валютны дагавор або іншы дакумент, які з’яўляецца падставай для правядзення валютнай аперацыі.

Да іншых дакументаў, якія з’яўляюцца падставай для правядзення валютнай аперацыі, могуць адносіцца ўстаноўчыя дакументы, рашэнне ўласніка маёмасці (заснавальнікаў, удзельнікаў), выканаўчыя дакументы, судовыя рашэнні, пастановы і іншыя працэсуальныя дакументы, выпіска з акта заканадаўства Рэспублікі Беларусь або замежнай дзяржавы.

Акрамя таго, дадаткова кліенты прадстаўляюць у банк:

дакументы, якія пацвярджаюць правапераемства (у выпадку рэарганізацыі рэзідэнта - адпраўшчыка грашовых сродкаў);

дакументы (у тым ліку дагаворы ўступкі права (патрабавання), пераводу доўгу, дадатковыя пагадненні, дадаткі да валютнага дагавору, пісьмы з паведамленнем), якія звязаны з пераменай асоб у абавязацельстве або ўтрымліваюць указанне ажыццяўляць аплату трэцяй асобе (якія ўскладваюць выкананне абавязацельства на трэцюю асобу).

Карпаратыўныя кліенты маюць права прадставіць у банк іншыя дакументы і (або) інфармацыю, якія пацвярджаюць адпаведнасць здзяйсняемых валютных аперацый патрабаванням валютнага заканадаўства.

Дакументы і іншая інфармацыя прадстаўляюцца ў банк на папяровым носьбіце або ў электронным выглядзе. Прадстаўляемыя ў банк дакументы павінны быць сапраўднымі на дзень іх прадстаўлення і дзейнічаць у дзень правядзення плацяжу па валютнай аперацыі.

Дакументы на папяровым носьбіце прадстаўляюцца ў банк у арыгінале або ў выглядзе копій, завераных подпісам кіраўніка (намесніка кіраўніка) юрыдычнай асобы, індывідуальнага прадпрымальніка або ўпаўнаважаных імі асоб. Прымяненне факсімільнага подпісу на копіях дакументаў, прадстаўленых у банк на папяровым носьбіце, не дапускаецца.

Дакументы, прадстаўляемыя ў банк і складзеныя на замежнай мове, у выпадках, калі гэта неабходна банку для вызначэння адпаведнасці здзяйсняемых валютных аперацый патрабаванням валютнага заканадаўства, належаць да пераводу на адну з дзяржаўных моў Рэспублікі Беларусь і засведчанні подпісам кіраўніка (намесніка кіраўніка) юрыдычнай асобы, індывідуальнага прадпрымальніка або ўпаўнаважаных імі асоб.

Выкарыстанне наяўнай замежнай валюты

Парадак правядзення разлікаў наяўнымі грашовымі сродкамі рэгулюецца заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.

Выпадкі выкарыстання наяўнай замежнай валюты ўстаноўлены Законам ад 22.07.2003 г. №226-З «Аб валютным рэгуляванні і валютным кантролі» (далей– Закон).

Іншыя выпадкі выкарыстання наяўнай замежнай валюты пры правядзенні валютных аперацый паміж рэзідэнтамі, паміж рэзідэнтамі і нерэзідэнтамі, паміж нерэзідэнтамі могуць быць устаноўлены Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь, законамі, сумеснымі пастановамі Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь і Нацыянальнага банка, калі іншае не ўстаноўлена Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь.

Выкарыстанне наяўнай  замежнай валюты паміж юрыдычнымі асобамі – рэзідэнтамі дазваляецца пры правядзенні валютных аперацый, пазначаных у падпунктах 1.1-1.7 пункта 1 арт.12 Закона.

Выкарыстанне наяўнай замежнай валюты паміж юрыдычнай асобай – рэзідэнтам і фізічнай асобай – рэзідэнтам дазваляецца пры правядзенні валютных аперацый, пазначаных у падпунктах 3.1-3.16 пункта 3 арт.12 Закона.

Выкарыстанне наяўнай замежнай валюты паміж юрыдычнай асобай – рэзідэнтам і юрыдычнай асобай – нерэзідэнтам дазваляецца пры правядзенні валютных аперацый, пазначаных у падпунктах 2.1-2.12 пункта 2 арт.13 Закона.

Выкарыстанне наяўнай замежнай валюты паміж юрыдычнай асобай – рэзідэнтам і фізічнай асобай – нерэзідэнтам дазваляецца пры правядзенні валютных аперацый, пазначаных у падпунктах 3.4-3.22 пункта 3 арт.13 Закона.

Выкарыстанне наяўнай замежнай валюты паміж юрыдычнай асобай – нерэзідэнтам і фізічнай асобай – рэзідэнтам дазваляецца пры правядзенні валютных аперацый, пазначаных у падпунктах 4.3-4.7 пункта 4 арт.13 Закона.

Наяўная замежная валюта, атрыманая юрыдычнымі асобамі – рэзідэнтамі пры правядзенні валютных аперацый, належыць да абавязковага залічэння на іх рахункі, адкрытыя ў банках РБ і (або) замежных банках, за выключэннем наяўнай замежнай валюты, атрыманай:

  • пры правядзенні аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў і (або) дасудовага вядзення ўпаўнаважанымі ў адпаведнасці з заканадаўчымі актамі дзяржаўнымі органамі і службовымі асобамі;
  • пры правядзенні выставак, кірмашоў, спартыўна-масавых і культурных мерапрыемстваў на тэрыторыі замежнай дзяржавы і накіраванай на аплату выдаткаў на такія мерапрыемствы ў перыяд іх правядзення;
  • на выдаткі, звязаныя са службовымі камандзіроўкамі, з накіраваннем на навучанне (стажыроўку, семінар, канферэнцыю і іншыя мерапрыемствы, звязаныя з павышэннем кваліфікацыі) раз’ездамі індывідуальных прадпрымальнікаў за межы РБ, за межамі РБ, з-за межаў РБ, выплатай кампенсацыі за рухомы і раз’язны характар працы, ажыццяўленне працы вахтавым метадам, пастаянную працу ў дарозе, працу па-за месца жахарства на тэрыторыі замежнай дзяржавы;
  • у іншых выпадках, устаноўленых заканадаўствам.

Дакументы, якія прадстаўляюцца кліентам у банк для ўнясення (зняцця) на рахунак (з рахунку) наяўнай замежнай валюты, устаноўлены Інструкцыяй «Аб правядзенні валютных аперацый», зацверджанай Пастановай Праўлення Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь ад 31.05.2021 № 147 і лакальнымі нарматыўнымі прававымі актамі банка.

Заява на ўзнос наяўнай замежнай валютыЗаява на атрыманне наяўнай замежнай валюты прадстаўляюцца ў абслугоўваючы банк (па ўзгадненні з абслугоўваючым банкам) на папяровым носьбіце, у выглядзе электроннага дакумента з выкананнем патрабаванняў заканадаўства аб электронным дакуменце і электронным лічбавым подпісе або ў выглядзе электроннага паведамлення з выкарыстаннем сістэм дыстанцыйнага банкаўскага абслугоўвання і выкананнем працэдур бяспекі і патрабаванняў заканадаўства.

Парадак вядзення касавых аперацый з наяўнай замежнай валютай паміж юрыдычнымі асобамі, іх адасобленымі падраздзяленнямі і індывідуальнымі прадпрымальнікамі на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь вызначаецца Інструкцыяй аб парадках вядзення касавых аперацый і разлікаў наяўнымі грашовымі сродкамі, зацверджанай пастановай Праўлення НБ РБ ад 20 снежня 2023 г. №472 .

Калі Ваш бізнес звязаны з ажыццяўленнем знешнеэканамічнай дзейнасці, разлікамі ў замежнай валюце на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, мы рэкамендуем Вам азнаёміцца з асноўнымі нормамі валютнага заканадаўства, а таксама па ўсіх цікавячых Вас пытаннях – звярнуцца ў абслугоўваючы банк.

Асноўным дакументам, які рэгулюе ажыццяўленне валютных аперацый, з’яўляецца Закон Рэспублікі Беларусь ад 22.07.2003г. №226-З «Аб валютным рэгуляванні і валютным кантролі» (далей – Закон).

Закон вызначае адзіны парадак ажыццяўлення валютных аперацый юрыдычнымі асобамі, у тым ліку банкамі і нябанкаўскімі крэдытна-фінансавымі арганізацыямі, індывідуальнымі прадпрымальнікамі і фізічнымі асобамі.

Акрамя таго, Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь, законамі, сумеснымі пастановамі Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь і Нацыянальнага банка, калі іншае не ўстаноўлена Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь, могуць быць устаноўлены іншыя выпадкі выкарыстання замежнай валюты пры правядзенні валютных аперацый паміж рэзідэнтамі, паміж рэзідэнтамі і нерэзідэнтамі, паміж нерэзідэнтамі, а таксама атрыманні рэзідэнтамі беларускіх рублёў і (або) замежнай валюты на рахункі, адкрытыя ў замежных банках.

Валютныя аперацыі праводзяцца рэзідэнтамі і нерэзідэнтамі ў рамках патрабаванняў заканадаўства Рэспублікі Беларусь на падставе заключаных імі валютных дагавораў або на іншых падставах, прадугледжаных заканадаўствам Рэспублікі Беларусь або заканадаўствам замежных дзяржаў.

Ключавым момантам платнай здзелкі з’яўляецца правядзенне разлікаў. Разлікі - выкананне грашовага абавязацельства шляхам ажыццяўлення плацяжоў у безнаяўным парадку або ў наяўнай форме. Таму так важна вызначыць парадак і тэрмін аплаты, валюту разлікаў.

Пад разлікамі ў безнаяўнай форме разумеюцца разлікі паміж фізічнымі і юрыдычнымі асобамі або з іх удзелам, якія праводзяцца праз банк або нябанкаўскую крэдытна-фінансавую арганізацыю, яго (яе) філіял (аддзяленне) у безнаяўным парадку. Разлікі ў безнаяўнай форме праводзяцца ў выглядзе банкаўскага пераводу, акрэдытыву, інкаса.

Парадак правядзення разлікаў наяўнымі грашовымі сродкамі і дапушчальныя выпадкі выкарыстання замежнай валюты рэгулююцца Законам.

У адпаведнасці з п. 1 арт. 141 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь беларускі рубель з’яўляецца законным плацежным сродкам, абавязковым да прыёму па намінальным кошце на ўсёй тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.

Выкарыстанне замежнай валюты, а таксама плацежных дакументаў у замежнай валюце пры ажыццяўленні разлікаў на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь па абавязацельствах дапускаецца ў выпадках, парадку і на ўмовах, вызначаных заканадаўствам (п. 2 арт. 298 ГК).

Індывідуальныя прадпрымальнікі - рэзідэнты, натарыусы, якія ажыццяўляюць натарыяльную дзейнасць у натарыяльных бюро - рэзідэнты праводзяць валютныя аперацыі ў парадку, устаноўленым для юрыдычных асоб – рэзідэнтаў.